در سازه‌های متفاوت برای جلوگیری از تخریب و آسیب دیدگی سازه در برابر انبساط و انقباضی که از تغییرات دما و یا تنش‌های ناشی از تغییرات رطوبت به وجود می‌آیند، از “درز انبساط” استفاده می‌گردد. اینکه درز انبساط چیست و ضوابط اجرایی درز انبساط کدامند را در ادامه بررسی می‌کنیم.
درز انبساط چیست؟
درز انبساط چیست؟
از مهم ترین اجزای به کار رفته در انواع سازه‌ها بتن می‌باشد که بسیار سخت است و دارای انعطاف‌پذیری پایینی است. به همین دلیل است که برای جلوگیری از آسیب به سازه که به دلیل حرکات بتن ناشی از تغییرات حرارتی و رطوبتی هستند، از درزهای انبساط استفاده می‌شود.
استفاده از درزهای انبساط از تشکیل ترک‌ها در مقیاس‌های متفاوت جلوگیری می‌کند. درزهای انبساط می‌توانند استرس ناشی از انبساط حرارتی را به خود جذب کرده و باعث حرکت بین دو جز بتنی سازه شوند. عواملی مانند نوع مصالح ساختمانی، محتوای نسبت آب به سیمان، بازه حرارتی، رطوبت و سن بتن همگی باعث مستعد شدن بتن در برابر انبساط می‌شوند.
پر کننده های درز انبساط
برای پر کردن درز انبساط باید از مصالحی که قابلیت ارتجاعی بالایی دارند استفاده می‌شود و باید از لحاظ آب‌بندی و عایق حرارتی از مشخصه‌های مناسبی برخوردار باشند. باید این نکته را در نظر گرفت که این درزها نباید با استفاده از آجر، ملات و بلوک پر شوند. علاوه بر این اگر در ساختمان‌های فلزی به ستون‌هایی در مجاور درز انبساط برخورد کردید که باید به صورت موقت با قطعات فلزی به هم وصل شوند.
بعد از اینکه ساختمان به صورت کامل مستقر شد باید این اتصالات قطع شوند تا ساختمان به طور کلی در محل انبساط از قسمت مجاور قطع شود. بنابراین باید از مصالح مناسبی برای پر کردن درز انبساط استفاده کرد تا از جابه‌جایی در اثر تغییرات حرارتی و فشارها جلوگیری نکند و خرابی به بار نیاورد. از مهم‌ترین مصالحی که برای ساخت درزهای انبساطی استفاده می‌شود می‌توان پروفیل‌های آلومینیومی، استیل، برنج و پی وی سی را نام برد. هر کدام از این متریال‌ها مشخصه‌ها و ویژگی‌های بخصوصی دارند که بعد از بررسی‌های لازم، می‌توانید به خرید آن اقدام کنید و از آن استفاده نمایید.
کاربرد درز انبساط
از مهم ترین کاربردهای مربوط به این تجهیزات می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
استفاده در پل‌ها
یکی از مهم‌ترین کاربردها از درزهای انبساطی استفاده در ساختمان پل‌ها است که برای جلوگیری از انبساط و انقباض عرشه مورد استفاده قرار می‌گیرد و درزهای انبساطی را با مواد پرکننده پر می‌کنند. علاوه بر این باید در نظر داشت که در پل‌ها از بهترین انواع درزهای انبساطی استفاده می‌گردد تا در برابر ترافیک مقاومت لازم را داشته باشد.
استفاده از درزهای انبساطی در ساختمان
امروزه شاهد استفاده گسترده از درزهای انبساطی در ساخت و ساز ساختمان‌ها هستیم. می‌توان گفت هر سازه‌ای که با استفاده از بتن و سازه‌های بتنی ساخته شود باید از درزهای انبساطی استفاده کند. این تجهیزات ساختمان را در برابر آتش نیز محافظت می‌کنند.
درز انبساط در جاده‌ها
درزهای انبساطی از موادی ساخته و تهیه می‌شوند که خاصیت الاستیکی بالایی داشته باشند و در فوندانسیون‌های بتنی برای پوشش آسفالت مورد استفاده قرار گیرد.
کاربرد درز انبساط
درز انبساط در سوله ها
از کاربردهای درز انبساط جلوگیری از انتقال فشار ساختمان قدیمی مجاور به ساختمان و سازه در حال احداث است. این موضوع در مورد سوله‌ها کمتر دیده می‌شود، به دلیل اینکه سوله معمولا به صورت جداگانه و منفرد ساخته می‌شود. بنابراین درز انبساط در سوله‌ها تنها برای رفع مشکل تنش وارد شده به سازه به دلیل انبساط و انقباض حاصل از تفاوت دما توسط مصالح ساختمانی و فلزات استفاده شده در سازه سوله به کار می‌رود.
اصول کلی طراحی درزهای انبساط در سوله ها
اصول طراحی درزهای انبساط به شرح زیر است:
- محل درزهای انبساط باید به طور کامل از بقیه قسمت‌های سازه جدا باشد و در این قسمت از هیچ نوع مصالح ساختمانی استفاده نگردد.
- درزها باید به طور کامل در ساختمان امتداد یابند تا به خوبی بتوانند در مقابل انبساط مقاومت کنند.
- موادی که برای پوشش خارجی این درزها به کار می‌رود باید در مقابل عوامل بیرونی مانند رطوبت، فشار و حرارت دارای مقاومت بالایی باشند.
- قبل از طراحی درزهای انبساط باید عواملی مانند ابعاد سازه، ارتفاع آن، نوع بافت زمین، آب و هوای منطقه و دیگر عوامل مشابه بررسی شوند.
- اگر درزها به خوبی عایق‌بندی نشوند باعث نشت رطوبت و حشرات به داخل سازه می‌شوند.
- در درزهای انبساط نباید از بتن استفاده شود و برای پر کردن درزها بهتر است از فیلرهای موجود برای این منظور استفاده کرد.
مشکلات ناشی از نصب درز انبساط
مهم‌ترین مشکلات ناشی از نصب درز انبساط را می‌توان در موارد زیر جای داد:
- نشت آب: در فصل‌های بارانی آب می‌تواند از طریق درزهای انبساط که به خوبی عایق کاری نشده‌اند وارد فضاهای داخلی ساختمان شود و خساراتی را به بار آورد.
- افزایش حشرات: حشرات مزاحم از طریق فضای موجود در این درزها وارد محیط داخلی ساختمان می‌شوند. از طرف دیگر اگر این فضاها به خوبی درزگیری نشوند برای رشد حشرات و تجمع حشرات مزاحم محل مناسبی خواهد بود.
محاسبه درز انبساط
اندازه درز انبساط یا پهنای آن را با توجه به ویژگی‌های حرارتی مواد و مصالحی که در چهارچوب سازه استفاده می‌شوند، مشخص کرد. به طور کلی می‌توان آن را از طریق فرمول زیر به دست آورد:
تفاوت درز انبساط و انقطاع
اگر ساختمان‌هایی که در مجاورت هم هستند بدون هیچ فاصله‌ای ساخته شوند حوادث طبیعی مانند زلزله، طوفان، باد شدید و … باعث خرابی یک ساختمان شوند باعث ریزش و خرابی ساختمان مجاور نیز می‌شود. اغلب ساختمان‌های فرسوده در اثر تنش‌های محیطی نه چندان بالا دچار فروپاشی می‌شوند و تمام بار خود را به ساختمان مجاور منتقل می‌کند. برای جلوگیری از کاهش این نوع خسارت از نوع دیگری از درزها به نام درز انقطاع استفاده می‌شود. در محل این درزها که بر خلاف درز انبساط به صورت عرضی تعبیه می‌شود، میلگرد و بتن بین دو بلوک مجاور به طور کامل قطع شده و به این ترتیب دو بخش سازه هیچ اتصالی به هم ندارند.
حداقل درز انقطاع در تراز هر طبقه یک صدم ارتفاع آن تراز از روی شالوده است. درز انقطاع در ساختمان‌هایی با ارتفاعی بیش از 12 متر و یا بیش از 4 طبقه تعبیه می‌شود. فاصله بین دو ساختمان با مواد و مصالحی که خواص مکانیکی ضعیفی دارند و به راحتی قابل خرد شدن هستند، پر می‌شود. علاوه بر این با قرار دادن یونولیت در محل درز می‌توان آن را اجرا کرد.
قیمت درز انبساط
یکی از مهم‌ترین و اصلی‌ترین آیتم‌هایی که ذهن بسیاری از خریداران درز انبساط را به سوی خود مشغول می‌کند، قیمت مربوط به آن است. قیمت درزهای انبساط با توجه به کاربرد و مزیت‌هایی که دارند بسیار و مناسب و معقولند و با توجه به قدرت مالی که دارید می‌توانید آن‌ها را تهیه و استفاده کنید. با خرید و استفاده از این محصول می‌توان از مزیت‌هایی مانند افزایش طول عمر سازه، مناسب برای استفاده در هر شرایط آب و هوایی و کاهش هزینه‌های جانبی نگهداری و … آن برخوردار شد.
عایق کاری درزهای انبساط
نکته مهم در خصوص درز انبساط عایق کاری آن است. در صورت عدم عایق کاری و یا عایق کاری ضعیف آن در فصل زمستان و بارانی، رطوبت به داخل سازه و ساختمان وارد می‌شود و باعث ایجاد خرابی می‌گردد. علاوه بر این در صورت عایق نکردن، حشرات از طریق درز انبساط به محیط داخل سازه وارد می‌شوند و شکاف درز انبساط هم محل مناسبی برای رشد و تکثیر آن‌ها است. این مساله زمانی اهمیت پیدا می‌کند که سوله با کاربری خاصی مورد نیاز باشد و وجود حشرات در آن به معظل تبدیل می‌شود.
عایق کاری درزهای انبساط
آیا وجود درز انبساط الزامی است؟
درز انبساط برای خانه‌هایی که ارتفاع زیادی دارند باید در نظر گرفته شود. وجود درز انبساط برای ساختمان‌ها به دلیل جلوگیری از خطرات احتمالی الزامی است و در صورت عدم تعبیه با مجریان مربوطه برخورد می‌شود. در مجموع با استناد بر آیین نامه 2800 و قانون مقررات ملی ساختمان باید نسبت به ایجاد درز انبساط اقدام کرد و ضرورت وجود آن را در نظر گرفت. ضوابط درز انبساط برای ساختمان‌هایی که شرایط زیر را داشته باشند در زمان طراحی و اجرای ساختمان باید در نظر گرفته شود:
- ساختمان‌هایی که نسبت طول به عرض آن‌ها 1 به 3 باشد
- ساختمان‌های بالاتر از 4 طبقه
- ساختمان‌هایی با ارتفاع بیش از 50 متر
- ساختمان‌های مجاور بناهای فرسوده
درز انبساط بیشتر در چه سازه هایی کاربرد دارد؟
همانطور که گفتیم کاربرد درز انبساط برای جلوگیری از انتقال فشار و تنش‌های ساختمان‌های قدیمی که درکنار ساختمان در حال احداث است، به کار می رود. علاوه بر این در مواردی مانند سوله سازی و پل سازی نیز کاربرد دارد. اما در سوله‌ها کمتر وجود دارد زیرا آن‌ها به صورت واحدهای مجزا ساخته می‌شوند.
بسیار عالی و کاربردی
ممنون از توضیحات جنابعالی